Ülkemizde Kurban Bayramı sürecinde yerleşim yerlerinde kurban kesiminden önceki satış ve kurban kesim sürecinde oluşan atıklar, ciddi bir çevresel mesele haline gelmiştir.  Yerleşim nüfuslarının artması sosyoekonomik yapıdaki iyileşme, kurban kesim sayısını da arttırmakta ve buna bağlı kurban atığı problemi gittikçe büyümektedir.  Merkezî yönetimin ve mahalli yönetimlerin bu problemi külli olarak ele alıp, bir çözüm üretmeleri zaruri olmuştur.

Kurban ibadetini yaparken satış ve kesim faaliyetleri yapılırken atıklar oluşmaktadır.

Satış Atıkları: Kurban satış yerleri, alıcıların kolay ulaşmaları için yerleşim yerlerinin içerisine veya yakınlarına yapılmaktadır.  Bunun neticesinde de oluşan kirlilikten insanların etkilenmesi ve şikayeti de artmaktadır.

Satış sırasında oluşan atıklardan kaynaklanan başta koku olmak üzere çeşitli kirlilik veya kirlilik sonucu oluşan diğer olumsuzluklardan başta yakında yaşayan kişiler olmak üzere civar halkı rahatsız olmaktadır.

Mevcut haliyle satış yerlerinde satıcılar ve kurbanlık hayvanlar, uygun olmayan şartarda bulunmak zorunda kalmaktadırlar. Özellikle satıcılar kirliliklerden ve yaşam şartlarından kaynaklanan sağlık risklerine maruz kalmaktadırlar.  Bu problemlerin en kısa zamanda çözülmesi insani ve inanç açısından zorunluluktur.

Yerleşimler planlanırken kurban satışı ile ilgili veya belirli zamanlarda bu maksatla kullanılacak yerlerin ayrılması gereklidir.  Deprem gibi tabii afetlerin sık olduğu ülkemizde afet sonrası kullanım için yapılması zorunlu olan toplanma merkezleri, pazar alanları, piknik mahelleri bu maksatla kullanılabilir.

Kurban satışı için yerleşimlere hayvanların gelmesi yaklaşık olarak bayrama bir ay kala başlamaktadır.  Bu süreçte hayvanların dışkı atıkları ile idrarlar hayvanların bulundukları mahallere dökülmekte ve kullanılıyorsa altlıkla karışmaktadır ve önemli bir miktarda atık oluşmaktadır.  Hayvan başı bir günde yaklaşık 20 kg atık oluşmaktadır.  Oluşan atıklar satıcılar tarafından toplanmakta belediyelerin belirlediği noktalara boşaltılmaktadır.  Belediyeler bu atıkları genellikle varsa katı atık düzenli depolama alanlarına götürmektedir.  Organik muhtevası fazla olan bu atıkların depolama alanlarına götürülmesi organik atıkların değerlendirilmesi bakımından yanlıştır.

Kesim Atıkları: Kurban bayramında hayvanlar, satış yerlerinde, sokak aralarında, kurban kesim merkezlerinde kesilmektedir.  Mâlesef kesimlerin çoğu hijyen şartlarından yoksun yerlerde gayri nizami olarak yapılmaktadır.  Bu şekilde kesimin her bakımdan doğruluğunun sorgulanması gereklidir.

Kesim sırasında oluşan atıkların önemlileri kan, kesim sırasında oluşan atıksular ve sindirim sistemi içinden çıkan maddelerdir. Bunlar genellikle kesim yerlerinde karışık olarak biriktirilmekte, toplanmakta ve uzaklaştırılmaktadır.  Bu uygulama yanlıştır.  Kan atıklarının kesinlikle ayrı toplanması gereklidir.  Bu yapılamıyorsa en azından kan atıkları ile kesimden çıkan atıksular ayrı toplanmalı ve ayrı olarak bertaraf edilmelidir.

Satış ve kesim esnasında toprağa sızın atıkların yağış suları ile yeraltına sızması yeraltısuyu ve toprak kirliliğine neden olmaktadır.

Temizliğin imandan sayılan Müslüman bir ülkede Kurban satış ve kesim yerlerindeki oluşan kirlilik ve çirkin görüntünün izahı hiçbir şekilde ve gerekçe ile mümkün değildir.

Yerel yönetimlerin kurban atıkları için özel bir yönetim sistemi yapmaları veya atık yönetim sistemini planlarken bu konuyu da dahil etmeleri gereklidir.

Kurbanda oluşan atıkların tamamına yakın bir kısmı organik atıklardır.  Yerel yönetimler bu atıkları bertaraf etmek için gerekli tedbirleri almaları ve yapılanmaya gitmeleri gereklidir.  Bertaraf için en basit olarak, yeterli büyüklükte geçirimsizliği sağlanmış bir hacimde bu atıkları gözenekliliği arttırıcı ve su muhtevasını düşürücü malzemelerle karıştırarak bekletmeleri ve belirli sıklıkta iş makineleri ile karıştırmaları yeterli olacaktır.  Böylece atıkların kompostlaştırılması sağlanacaktır.  Bu işlem esnasında oluşan ısı yükselmesi ile zararlı mikroorganizmaların önemli bir kısmı yok edilmiş olacaktır.   Bu işlem için gerekli gözenek malzemesi olarak park ve bahçelerin budamasından çıkan budama atıkları yongalanarak kullanılabilir.  Elde edilmiş kompost park ve bahçeler ile başka zirai faaliyetlerde kullanılabileceği gibi gelecek sene kurban kesim yerlerinde altlık olarak da kullanılabilir.

Yeryüzüne halife olarak ve fesat çıkartmamak üzere gönderilen insanların, ibadet yapacağız niyeti ile bilmeden etrafı kirletmelerinin önüne mutlaka geçilmelidir.  Bu konuda gerekli planlamaları yapmak ve tedbirleri almak merkezi ve mahalli yönetimin asli görevleri arasındadır.  Ayrıca oluşan kirlilik nedeni ile rahatsız olanların kul hakkına girildiği de unutulmamalıdır.

22.10.2012
Doç.Dr. İbrahim Demir